Milieuvrienden Duiven wil samen met anderen voedselbossen realiseren in De Liemers. Hiervoor is in 2021 een werkgroep gestart. De werkgroep heeft voor twee locaties de concrete stappen gezet. En we kijken waar verder mogelijkheden zijn voor een voedselbos of een andere duurzame en natuurlijke inrichting. Lees hier meer:
De werkgroep
De kerngroep is begin 2021 begonnen met haar activiteiten. We bestaan nu uit vijf leden die bezig zijn met het opzetten van de plannen en ontwerpen, het zoeken naar contacten en financiering, de communicatie en het organiseren van natuurwerkdagen.
De leden zijn Meylan Hofmans, Karin Janssen, Gerianne van Ravels, eDwin Nijland en Hanneke Spaans, Milieuvrienden Duiven.
Hanneke, Meylan en Gerianne hebben de cursus ‘Voedselbos Ontwerpen’ gevolgd die is georganiseerd door Natuur en Milieu Gelderland. Edwin heeft ook een opleiding voedselbossen achter de rug. Wanda weet veel over permacultuur. Maarten en Ed houden de vogelstand in de gaten.
Lees in ons jaarverslag 2023 over wat er de laatste jaren is gebeurt: Jaarverslag 2023 Voedselbos de Liemers
Projecten
Het Kievietsnest
Het Kievietsnest is een terrein van ongeveer een hectare langs de IJsseldijk aan de Rivierweg tussen Westervoort naar Lathum. Het is door de AVR Duiven beschikbaar gesteld aan Milieuvrienden Duiven.
Het terrein ligt op de grens van de gemeentes Duiven en Zevenaar en bestaat uit een stuk grasland waarin een aantal kruiden opkomen. De grens, ook de grens tussen Duiven en Zevenaar) wordt gevormd door een lange strook met bramen en de Kievietsstraat. Het andere deel is een voormalig woonerf met een aantal fruitbomen, een doorgeschoten laurierhaag en een wilgenbosje. Het terrein is te bereiken vanaf het fietspad op de Bandijk en via de Rivierweg.
De Buitensingel
De Buitensingel is een terrein van ongeveer een halve hectare aan de Westsingel in Duiven. Het ligt tussen de Westsingel, een manage, de sportvelden en een sportschool. Het is door de gemeente beschikbaar gesteld aan Milieuvrienden.
Het terrein is omzoomd door Eiken en Elsen aan de westkant en Wilgen aan de oostkant. Een lagere singel met voornamelijk verwilderde wilgen doorsnijd het terrein. Het terrein is rond 2010 door de gemeente bestemd als ‘Gronden voor de Natuur’. In die periode zijn er noten-, kastanje- en fruitbomen gepoot die nu vrucht dragen.
In de winter van 2021- 2022 is een ontwerp opgezet voor het Voedselbos Buitensingel. De door de gemeente beschikbaar gestelde bomen hebben op 19 maart 2022 een plek gekregen op het terrein. Dit is het hoofdstructuur voor het terrein. Hierna volgen de andere lagen en de invulling van de kruidenzon. Begin 2023 zijn er nog een 50-tal bomen gepoot, zodat de hoofdstructuur zichtbaar begint te worden. Dit is het ontwerp:
Wat is een voedselbos
Een voedselbos is door de mens ontworpen systeem. Het lijkt op een natuurlijk bos en is bedoeld om duurzaam voedsel te produceren. Een voedselbos biedt voedsel en onderdak aan ontelbare planten en dieren. Ook planten die niet voor de mens eetbaar zijn krijgen een plek. Bijvoorbeeld planten die bestuivende insecten of plaag bestrijdende vogels aantrekken.
De biodiversiteit is enorm hoog, doordat verschillende lagen precies op elkaar afgestemd zijn. Ze werken met elkaar samen. Er wordt niet met een enkele laag gewerkt, zoals in de akkerbouw, maar ook met de lagen daarboven. Dat is duurzaam: een goed ontworpen voedselbos houdt zichzelf in stand.
De volgende lagen vormen samen een compleet systeem:
- 1. Kruinlaag (Grote bomen, 8+ m) bijvoorbeeld Walnoot, Linde, Kers. Deze laag zorgt voor beschutting en voor de productie van organisch materiaal: boven de grond – blad- en onder de grond – wortels.
- 2. Tussenlaag (Kleine Bomen, Grote Heesters, 3 tot 8m) bijvoorbeeld Mispel, Hazelaar, Cornus, Decaisnea
- 3. Struiklaag (Kleine heesters , 1 tot 3m) bijvoorbeeld Gojibes, Jostabes, Honingbes, Aalbes, Appelbes , Wijnbes
- 4. Klimplanten: bijvoorbeeld Kiwibes, druiven, Akebia
- 5. Kruidlaag (0,20 – 1m) bijvoorbeeld Smeerwortel, Brandnetel, Varens
- 6. Bodembedekkers (0 tot 0,20m) bijvoorbeeld Aardbei, Postelein, Bosbes, Vossebes, Cranberry
- 7. Wortels en knollen: bijvoorbeeld Aardpeer
In een uitzending van klokhuis was een leuke uitleg over wat een voedselbos is. In de uitzending hebben ze gekeken bij een voedselbos dat 10 jaar oud is. Een bos met meer dan 350 eetbare planten. Dus over 10 jaar kunnen we in Voedselbos Buitensingel ook van de vloer eten! Kijk hier de aflevering!
Waarom een voedselbos?
Het realiseren van voedselbossen doen we om verschillende redenen. We willen:
- een plek waar dieren goed kunnen leven en zowel mensen als dieren voedsel kunnen vinden.
- een fijne plek voor mensen om te zijn en waar ze voedsel kunnen vinden. Een plek met schaduw en beschutting, waar je kunt genieten van de rust, planten en dieren.
- een plek voor kinderen en volwassenen om meer te leren over de natuur en over hoe we onze omgeving natuurlijker kunnen inrichten.
- Een plek waar mensen zich bewust worden van het belang van biodiversiteit en van de mogelijkheden in bijvoorbeeld tuinen, parken, akkers en natuurgebieden.
Wat is er al gedaan?
Onderzoek op locatie en bezoek aan Voedselbos in Brummen in september 2020. Drie leden van Milieuvrienden Duiven maken inventarisatie op de locatie aan de Bandijk en bezoeken het Voedselbos Nieuwe Erven in Brummen.
Brainstormavond over de opzet van een Voedselbos op 8 maart 2021. Een online bijeenkomst met een facilitator en presentator en deelnemers van gemeentes, AVR, Groen Manifest, buren en Milieuvrienden. Tijdens de bijeenkomst was er uitleg over voedselbossen en brainstormen over het doel en de wensen voor een voedselbos. Zie verslag, link naar download of verslag
Cursus voedselbos van Natuur en Milieu Gelderland is afgerond door twee leden van de kerngroep: een achtdaagse cursus waarbij de verschillende thema’s werden besproken en ieder een eigen ontwerp heeft gemaakt voor het eigen voedselbos. Iedere cursusdag vond plaats op de locatie van een voedselbos in de regio (Brummen, Bennekom, Malden, Almen, Groesbeek, Hengelo, Wageningen).
Partijen betrokken en informatieavond gehouden op 18 oktober 2021. Presentatie van de vorderingen rondom het terrein Kievietsnest met de ontwerpen. Aanwezig: wethouder gemeente Duiven, AVR, Knotploeg Duiven, Milieuvrienden en geïnteresseerden.
Ontwerp gemaakt voor terrein Kievietsnest. Aan het eind van de cursus Voedselbos ontwerpen zijn er twee ontwerpen gemaakt: een die voldoet aan de criteria van het Waterschap Rijn en IJssel: het planten van bomen op minstens 60 meter vanaf de teen van de dijk. Het ontwerp heeft naast de kruinlaag met hogere bomen ook ruimte voor lagere bomen, struiken en kruidlaagsoorten. In het terrein langs de IJsseldijk zijn terreinen voor kruiden, moestuin, bloemenpluktuin, granen, faunahotel. Hierbij hanteren we de principes van de permacultuur.
Natuurwerkdagen en NL Doet vanaf 2021, doen we mee met de landelijke Natuurwerkdagen in het najaar en in het voorjaar met NL Doet. Een groep vrijwilligers is dan bezig inplanten, zaaien en opruimen en snoeien. In 2021 hebben totaal 11 vrijwilligers het terrein Kievietsnest opgeschoond, wilgen geknot, laurierhaag gesnoeid, bramen gerooid en een ontmoetingsplek gecreëerd. In 2022 zijn we met 18 vrijwilligers bij de Buitensingel bezig geweest met opschonen, bomen rechtzetten, de kruidenzon opschonen, etc. Op 13 maart met een schoolklas uit Westervoort en 16 maart 2024 met 18 vrijwilligers deden we weer mee met NL doet.
Educatie
Per jaar zijn er twee groepen studenten van Liemers Lab, interdisciplinair en interscolair, die in projecten een half jaar bezig zijn met het opzetten van modules voor educatieve activiteiten rondom het voedselbos. Zie de uitleg aantal gewassen en recepten en de bordjes op de Buitensingel.
In 2023 hebben we vier schoolklassen mogen ontvangen. In blokken van 15 minuten kregen ze in een uur mee wat een voedselbos is, wat je allemaal kunt eten en het belang van biodiversiteit. Wilt u met uw klas of groep langs komen, stuur een mail naar voedselbos@milieuvrienden.nl.
Rondwandelingen Buitensingel
Iedere laatste donderdagavond van de maand organiseren we een rondwandeling op de Buitensingel. Tijdens de wandeling is er uitleg over voedselbossen, maken we kennis met een aantal planten en kruiden en ervaren de verschillen in de seizoenen. We proeven, ruiken, horen en drinken. Het is niet nodig om zich aan te melden. We verzamelen om 19.30 uur bij de ingang van de Buitensingel.
In de winter zijn de rondwandelingen op de laatste zaterdag van de maand om 15 uur.
We beginnen producten te verkopen uit producten van het voedselbos. Deze zijn o.a. verkocht bij Duuve te Gek en op aanvraag beschikbaar: Goudsbloemzalf en Smeerwortelzalf 30 ml: € 3,50 , Goudsbloemzaad per zakje € 1,- en zakjes kruidenthee: € 2,-, voedende Aloe Vera crème € 4,50. Interesse, mail Hanneke.
Buitensingel
In het najaar van 2021 is een onderzoek gestart op de locatie Buitensingel aan de Westsingel in Duiven. We zijn begonnen met de inventarisatie van het terrein aan de Westsingel: planten, bodemgesteldheid, hoogte, en navraag bij de gemeente over de bestemming.
Zaterdag 29 januari 2022 opschoondag aan de Buitensingel: Dit was een geslaagde ochtend waar we met 10 vrijwilligers het terrein onderhouden en vorm gegeven hebben. De singel die tussen de twee delen ligt snoeien van de Wilgen en verwijderen van giftige planten. De contouren voor de wilgentipi zijn gemaakt en de eerste gewassen zijn de grond in gegaan: rode druiven en frambozen!!! Een mijlpaal!
Op zaterdag 19 maart 2022 was het boomplantdag aan de Buitensingel: een boomfeestdag waarin we met een groep van 15 vrijwilligers 45 bomen gepoot hebben die door de gemeente Duiven ter beschikking zijn gesteld, zie het verslag.
De rest van het jaar zijn we aan de slag gegaan met het verder opzetten van de Buitensingel. Hiervoor volgen we de methode die we in de cursus hebben geleerd, dus bepalen van doelen, inventarisatie, beleving, basiskaart, inventarisatie gewenste oogst, bloeiboog, oogstperiodes, maken van een plantplan. We zijn het hele seizoen regelmatig met verschillende vrijwilligers bezig geweest met het vormgeven van de kruidenzon, het onderhoud en water geven van de bomen en struiken. Ongeveer iedere twee weken is er een werkdag.
Verder zijn we bezig met het creëren van een kruidentuin in de vorm van een kruidenzon, een buitenleerplaats – Het Buitenlokaal, en gebruik makend van geknotte wilgen, een wilgentipi!
In de droge zomer van 2022 hebben we – met succes- geprobeerd om de bomen water te geven. Een tweetal bomen gaven al vruchten die seizoen, een appelboom met late appels en een duindoorn – met 2 besjes…
In de kruidenzon is het vooral een strijd tegen het onkruid, vooral de pispotjes rukken op. Toch zijn er verschillende zaken geoogst, zoals pompoen, ui, kruiden. In het voorjaar van 2024 hebben we de kruidentuin kleiner gemaakt met een vlechtwerk. Begin mei gaan we weer volop kruiden inplanten.
In december 2022 is een poel gegraven. De grond is naar de hügels gegaan en gestort over een grote plan wilde bramen. Sponsoren: bezoekers van Duuve te Gek, het project ‘Kleur je buurt’ van de gemeente Duiven en de AVR. De poel heeft de hele winter van 2023-24 vol gestaan. We zijn benieuwd naar de verdere ontwikkeling. Op de hügels worden groentes gezaaid en geplant. Hier maken we natuurlijk gebruik van permacultuur principes als vruchwisseling, No-Dig en volop compost.
Vanaf januari 2023 zijn er een groot aantal bomen en bessen gepoot op het terrein. We zijn weer begonnen met het nieuwe groeiseizoen!
Op 13 mei 2023 vieren we de officiële opening van dit Voedselbos in aanwezigheid van wethouder Gemma Tiedink, planten we dan de 100ste boom, een winterlinde. Verder zijn er rondleidingen, puzzels en een informatiestand.
In 2024 zijn we weer opgestart. In het bessen walhalla hebben we zo’n 15 bessenstruiken, twee wilde pruimen en honingbessen geplant.
Werkdagen Buitensingel
We gaan nu iedere week aan het werk op maandagmiddag vanaf 1 uur en om de week op zaterdag vanaf 9 uur. Word vrijwilliger: mail even naar voedselbos@milieuvrienden.nl.
Kievietsnest
Rondom het Kievietsnest zijn er nieuwe ontwikkelingen. Het Waterschap Rijn en IJssel (WRIJ) gaat twee hoge windmolens plaatsen rondom de waterzuivering. Het waterschap heeft veel vergaderingen gehad in de Omgevingsadviesraad met als resultaat dat er een groenfonds beschikbaar is voor de omwonenden en de gemeenschap. Een deel van dit fonds is bestemd voor de ontwikkeling van het Kievietsnest. We zijn in het najaar van 2022 begonnen met het planten van fruitbomen. Ondertussen zijn er bijna 70 bomen gepoot: fruit, noten, bessen, pioniersbomen en zo meer!
Eind november 2023 is met financiering van Nobian, een windhaag geplant met inheemse soorten. Een groep werknemers van Nobian heeft meegeholpen met het planten van de bomen en struiken. Van hun bijdrage hebben we ook gereedschap kunnen aanschaffen.
We zijn volop bezig met de bestrijding van de Japanse Duizendknoop en de Reuzenberenklauw.
Samenwerking en Financiering
We doen samen met geïnteresseerden, omwonenden, de sportschool en scholen. We hebben contacten met de Wijkraad Duiven West (vrijwilligers, meedenken), AeroFitt (gebruik opslagschuurtje voor gereedschap, stroom), AVR (Gebruik terrein Kievietsnest en financiën voor 2021 en 2022), gemeente Duiven (gebruik terrein Buitensingel, advies, bomen Buitensingel, subsidies), WRIJ (advies en financiën voor Kievietsnest), Zo!Diva (vrijwilligers), Horsterpark (uitwisseling en gebruik kleine machines), Kinkelder (maaien en ploegen), Kriesels (graven poel en maken hügels), Adraan Rutjes (Plaggen Buitenlokaal en Wilgentipi, freezen hugels), Stichting Landschapsbeheer Gelderland (gereedschap, cursussen), AH (statiegeldactie), Nobian (windhaag: planten en gereedschap, meewerken bij het planten), Dutch Welfare Fund (picknickbank), etc. En van verschillende mensen krijgen we zaaizaad en plantgoed.
Bijdragen!!
We zoeken regelmatig financiering: voor de verdere invulling en verdere aanleg. Er blijven middelen nodig. Wilt u op een of andere manier bijdragen, graag!
Wil je als bedrijf het terrein bezoeken of een ochtend of middag meewerken, dat kan!
Neem contact op via voedselbos@milieuvrienden.nl. Alvast veel dank
Meedoen? Wordt vrijwilliger
Wil je meedoen, graag! Kom eens kennis maken. Wij zorgen voor gereedschap, zorg zelf voor een hapje en drankje en kleding die tegen een stootje kan. Eventueel hebben wij handschoenen!
We gaan nu iedere week aan het werk op maandagmiddag vanaf 1 uur en om de week op zaterdag vanaf 9 uur. Word vrijwilliger: mail even naar voedselbos@milieuvrienden.nl.
Wat kun je verder doen:
- Financiële bijdrage: In ons projectplan geven we verschillende elementen aan waar financiering voor nodig is. Samen kunnen we een goede bestemming vinden.
- Bijdrage in natura (zaden, zaailingen, gewenste bomen, gereedschap, materialen)
- Coördinatie van onderhoud- en beheer
- Meedoen met verschillende werkdagen op het terrein
- Meedenken over het op te zetten ontwerp en invulling van het terrein
- Meedoen in de kerngroep: we vergaderen ongeveer eens in de maand, afhankelijk van de activiteiten
Hoe? Neem contact op met de kerngroep, vermeld graag Voedselbos in het onderwerp: voedselbos@milieuvrienden.nl
De natuurwerkdagen in 2024 zijn iedere maandag van 1-4 uur en om de week op zaterdag van 9-12 uur op de Westsingel in Duiven. Op donderochtend wordt er gewerkt op het Kievitsnest aan de Provinciale weg bij de AVR.
In de media
Het aanleggen van een voedselbos in Duiven is opgepakt door de media.
Duivens Nieuwsblad (zie artikel) schrijft over de activiteiten op natuurwerkdag op het Kievietsnest op 8 november.
De Gelderlander (zie artikel) heeft uitgebreid geschreven over de eerste stappen die gemaakt zijn.
Documenten
Tijdens de bijeenkomsten met verschillende instanties en organisaties is er veel besproken en gepresenteerd. De ideeën zijn verzameld in verschillende documenten en gebruikt voor de ontwerpen.
8 maart 2021 Online Bijeenkomst om te brainstormen over het concept voedselbossen
18 oktober 2021 Bijeenkomst bij de AVR over de achtergronden van een voedselbos, het ontwerp en invulling van het Kievietsnest te Duiven.
Er is een concept ontwerp gemaakt voor het Kievietsnest, zie de tekening bij projecten.